پروتئین Ki67: یک نشانگر مهم برای ارزیابی تکثیر سلول های بنیادی مزانشیمی در شرایط کشت آزمایشگاهی
مغز استخوان منبع اصلی سلول‌های بنیادی بالغ از جمله سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs) است که پر کاربردترین سلول‌ها در رویکردهای سلول درمانی هستند. سهولت جداسازی و قابلیت کشت آسان در شرایط آزمایشگاهی، از جمله ویژگی‌هایی است که سلول‌های مذکور را به گزینه مناسبی برای کاربردهای بالینی بدل کرده است. عامل محدود کننده تقسیم و تکثیر این سلول‌ها در شرایط آرمایشگاهی، نبود شرایط کشت بهینه و فقدان پروتکل‌های استاندارد است. مسئله محدود کننده دیگر، تفاوت کیفیت محصولات زیستی است که برای کشت این سلول‌ها در شرایط آزمایشگاهی استفاده می‌شود. برای غلبه بر این محدودیت‌ها، ارزیابی مرتب نرخ تکثیر این سلول‌ها در مراحل مختلف کشت لازم است. همچنین ارزیابی تکثیر سلولی در مطالعات مربوط به سرطان و بررسی کارآیی داروهای شیمی درمانی ارزشمند است. روش‌های مختلفی برای ارزیابی میزان تکثیر سلول‌ها وجود دارد. از جمله این روش‌ها استفاده از عامل درون سلولی Kiel-67 وهمچنین عامل شیمیایی اگزوژن برومودئوکسی اوریدین (BrdU) است. از آنجایی که BrdU دارای اثرات جانبی است، موجب اختلال در خودنوزایی سلول‌ها و ادغام هسته سلول‌ها می‌شود، پروتئین Ki-67 به عنوان یک نشانگر مکمل می‌تواند برای بررسی پتانسیل تکثیر سلول‌ها استفاده شود. برای بررسی اختلاف نتایج حاصل از ارزیابی میزان تکثیر سلول‌های بنیادی مزانشیمی با استفاده از نشانگرهای BrdU و Ki67، دکتر لیلا میرزائیان، دکتر محمد تقی قربانیان، مریم رمضانی، زهرا فیضی و همکارانشان در پژوهشگاه رویان، دانشگاه دامغان و دانشگاه علوم پزشکی تهران، طی پژوهشی الگوی تکثیری به دست آمده با استفاده از این دو عامل را مقایسه کردند. در این پژوهش ابتدا ماهیت سلول‌های بنیادی مزانشیمی با ارزیابی نشانگرهای اختصاصی و تأیید کارایی این سلول‌ها در تمایز به بافت‌های چربی و استخوانی تأیید شد. سپس الگوی تکثیر سلول‌ها با استفاده از BrdU و Ki-67 به شکل جداگانه بررسی گردید. نتایج این پژوهش که در مجله بین المللی Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است، نشان داد BrdU و Ki-67 الگوهای متفاوتی از تکثیر را در ۲۴ تا ۹۶ ساعت پس از کشت نشان دادند. همچنین، نشانگر Ki-67 برخلاف BrdU هیچ گونه تداخلی در خودنوزایی سلول‌ها ایجاد نکرد. نتایج این پژوهش نشان داد استفاده از Ki-67 برای بررسی میزان تکثیر سلول‌های بنیادی مزانشیمی در شرایط آزمایشگاهی از BrdU مناسب‌تر است.
تاریخ انتشار: ۱۴۰۳/۰۶/۲۴
