همه چیز درباره کلینیک دیابت رویان در گفتگو با دکتر اعظم کوه کن
در ابتدا خودتان را معرفی کنید.
دکتر اعظم کوهکن، فارغ التحصیل رشته ی پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی اراک هستم. پس از گذراندن طرح پزشکان در مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به عنوان مدیر پژوهشی در مرکز تحقیقات آسم و آلرژی دانشگاه علوم پزشکی تهران به مدت سه سال فعالیت داشتم. در سال ۱۳۸۳ عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان شدم و از آن زمان تا سال ۱۳۹۷ با سمت مدیر ادارهی امور پژوهشی مشغول فعالیت شدم. در فاصله زمانی ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ مدرک دکتری تخصصی خود را در رشته ی علوم بالینی و دیابت از دانشگاه علوم پزشکی ایران اخذ کردم و از سال ۱۳۹۷ تاکنون، با سمت مدیر کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان به امر درمان بیماران دیابتی و تحقیقات دیابت و متابولیسم و امور اجرایی کلینیک پرداخته ام.
درباره فعالیتهای مرکز دیابت رویان و خدمات تخصصی که در این مرکز ارائه میشود توضیح دهید؟ چه سالی شروع به فعالیت و ارائه خدمات تخصصی کردید ؟
دیابت و چاقی از جمله بیماریهای متابولیک محسوب میشود و امروزه این بیماری مشکلات عظیمی را چه از جوانب مختلف سلامت فردی، اجتماعی و نیز از نگاه نظام سلامت متوجه کشور کرده است. بنابراین، تحقیق و توسعه زیرساختها برای ابداع روشهای درمانی جدید و مؤثر در بحث دیابت و سلامت متابولیک، از اولویتهای مجموعه سلامت در عرصهی جهانی و ملی است. تأسیس مرکز پژوهشی- درمانی دیابت، چاقی و متابولیسم گامی در راستای این هدف بزرگ استوار گردیده است.
پژوهشگاه رویان از زمان شروع درمان ناباروری با معضل دیابت و چاقی به عنوان یکی از مشکلات در برخی از زوجین نابارور مواجه بوده و به کنترل دیابت در بیماران تحت درمان ناباروری پرداخته است و در این راستا کلینیک غدد و متابولیسم رویان از سال ۱۳۸۸ با حضور سرکار خانم دکتر رویا حسینی فوق تخصص غدد و متابولیسم آغاز به کار کرد. با گسترش فعالیتهای بالینی و علوم پایه در شاخه دیابت و سلولهای بنیادی، نیاز به شکل گیری کلینیک تخصصی دیابت و چاقی احساس شد وکلینیک تخصصی دیابت و چاقی رویان از بهمن ۱۳۹۴ زیر نظر پژوهشگاه رویان در منطقه بنی هاشم فعالیت درمانی با حضور متخصصین را آغاز کرد. سپس در سال ۱۳۹۸ با پیشنهاد یکی از خیرین به ساختمان گلزار (موقوفه رمضانی) مستقر در منطقه اقدسیه منتقل گردید که محل فعلی این مرکز است.
هدف بخش درمانی این مرکز، دسترسی بهتر مردم کشور به جدیدترین دستاوردهای علمی در زمینه دیابت و چاقی و سایر بیماریهای مرتبط با غدد درونریز است. کلینیک فوق تخصصی غدد درون ریز و تغذیه پژوهشگاه رویان بیش از یک دهه به بیماران مبتلا به انواع دیابت، چاقی و سایر اختلالات غدد و متابولیسم در ساختمان اصلی پژوهشگاه رویان خدمترسانی میکرد و پس از تأسیس مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه، این کلینیک در تعامل با سایر بخشهای مرکز توانست خدمترسانی به بیماران (عمدتاً مبتلا به دیابت و چاقی) را ارتقا دهد.
بخش درمان این مرکز شامل واحدهای مختلف درمانی است که تمام نیازهای درمانی بیماران دیابتی را در یک مکان پوشش میدهد. از سوی دیگر، حضور بخش درمان در کنار بخش تحقیقات به پژوهشهای پایه سوگیری بالینی میدهد که خود نویدبخش تقویت فضای بین رشتهای است. بخش درمان با هدف پیشگیری و کنترل بیماری دیابت و عوارض آن بر اساس آخرین روشهای درمانی استاندارد راه اندازی شده است. در هر یک از بخشهای درمانی علاوه بر معاینه و ویزیت بیمار، آموزشهای لازم به بیمار توسط متخصص مربوطه با هدف آگاهی بخشی و رسالت درمان بهتر و پیشگیری از ایجاد عوارض دراز مدت بیماری ارائه میشود.
در مورد دورهها و رویدادهای آموزشی که تاکنون برگزار کردهاید و یا خواهید کرد توضیحاتی دهید؟
فعالیتهای آموزشی این مرکز در دو سطح آموزش تخصصی و آموزش به بیماران و عموم جامعه انجام میشود. در قسمت دانشجویی، متخصصین و اعضای هیأت علمی این مجموعه به تربیت دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری میپردازد و هدف اصلی تربیت متخصصین حوزه دیابت و متابولیسم است. پروژههای پژوهشی تخصصی دیابت نیز با هدف شناسایی بهتر بیماری، عوارض و راهکارهای پیشگیری و درمان طراحی میشود.
از دیگر آموزشهای مرکز دیابت میتوان به آموزشهای مردمی اشاره کرد که بنا به مناسبتهای مختلف فرهنگی، مذهبی، علمی، روز جهانی دیابت و… در مکانهای مختلفی مانند مساجد، بوستانها و… برای عموم مردم و آگاهیرسانی انجام میشود.
همچنین همهساله روز ۱۴ نوامبر مصادف با ۲۳ آبان ماه سالروز تولد دکتر بانتینگ (کاشف انسولین) در سراسر دنیا به عنوان روز جهانی دیابت گرامی داشته میشود؛ کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان نیز همگام با این حرکت جهانی، روز جهانی دیابت را فرصتی برای افزایش آگاهیرسانی به عموم جامعه در مورد بیماری دیابت و خطرات ناشی از آن به عنوان یک موضوع بهداشت عمومی جهانی میداند و در این راستا برنامههای گسترده آموزشی به اشکال مختلف حضوری و مجازی به صورت جمعی و فردی در محل کلینیک و یا مراکز آموزشی عمومی با همکاری سازمانهای دولتی و خصوصی از جمله شهرداری، دانشگاهها برای پیشگیری، تشخیص و مدیریت بهتر این بیماری برگزار میکند.
خانم دکتر، لطفاً بفرمایید مرکز دیابت رویان از چه بخشهایی تشکیل شده و چه تعداد متخصص و فوق تخصص در هر بخش در حال فعالیت هستند و چه اقداماتی درخصوص ارائه بهترین مراقبتهای ممکن از بیماران دیابتی انجام میدهید؟
باتوجه به ماهیت بیماری دیابت که یک بیماری متابولیک مزمن میباشد و کلیه اعضا و جوارح فرد دیابتی از جمله قلب و عروق، چشم، کلیه ها، اعصاب و… را درگیر میکند لذا نیاز به غربالگری بیماران مطابق دستورالعملهای بین المللی روز دنیا است. جهت غربالگری عوارض بیماران دیابتی از متخصصین مختلف حوزه پزشکی در امر معاینات و درمان بیماران دیابتی دعوت به عمل آمده است و از آنجا که دیابت بیماری است که با سبک زندگی فرد ارتباط تنگاتنگی دارد لذا تغییر در سبک زندگی فرد اعم از جسمی و روحی- روانی میتواند نقش مؤثری در روند کنترل بیماری دیابت بیماران داشته باشد. بنابراین در این مرکز متخصصین مختلف مرتبط با تغییر شیوه زندگی فرد به امر درمان بیماران میپردازند. این مرکز شامل واحدهای مختلف درمانی است که عمده نیازهای درمانی بیماران دیابتی را در یک محل پوشش میدهد. از جمله بخش فوق تخصص غدد و متابولیسم که در این بخش، اختلالات عملکرد غدد مترشحه داخلی و هورمونهای آن شناسایی و درمان میگردد و شامل: ارائه مشاوره فوق تخصصی در زمینه بیماریهای غدد درون ریز و متابولیک، بررسی اختلال عملکرد غدد هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید، لوزالمعده (پانکراس)، غدد فوق کلیه (آدرنال)، غدد جنسی (یائسگی زودرس و تخمدان پلی کیستیک) و اختلالات مربوط به کلسیم، ویتامین دی و پوکی استخوان، ارائه درمانهای تخصصی اختلالات غدد مترشحه بر اساس آخرین دستورالعمل بین المللی، ویزیت و پیشگیری بیماران مبتلا به دیابت، چاقی است.
بخش دیگر، متخصص دیابت است که پزشک دیابت در زمینه پیشگیری، مدیریت و کنترل دیابت و افزایش توانمندیهای بیماران دیابتی مشاوره و خدمات تخصصی ارائه میدهد: مشاوره تخصصی و آموزش خود مراقبتی به مراجعین؛ کنترل بیماری دیابت بر اساس آخرین دستورالعملهای بین المللی؛ شناسایی عوارض کوتاه مدت و دراز مدت بیماری دیابت؛ ارجاع به متخصصین جهت مشاوره و درمان؛ پیگیری منظم و ارزیابیهای دورهای بیماری دیابت؛ شناسایی مبتلایان به پیش دیابت (اضافه وزن و چاقی) و ارائه مشاوره در راستای تغییر شیوه زندگی.
بخش فوق تخصص غدد و متابولیسم کودکان داریم که با تمرکز بر مشکلات مرتبط با رشد، توسعه، و عملکرد غدد در کودکان خدمترسانی میکند و به مدیریت بیماریهای تخصص غدد و متابولیسم کودکان میپردازد خدمات تخصصی همچون ارائه مشاوره فوق تخصصی در زمینه بیماریهای غدد درون ریز و متابولیک؛ بررسی اختلال عملکرد غدد هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید، لوزالمعده (پانکراس)، غدد فوق کلیه (آدرنال)، غدد جنسی (بلوغ زودرس) و اختلالات مربوط به کلسیم، ویتامین دی و استخوان؛ ارائه درمانهای تخصصی اختلالات غدد مترشحه بر اساس آخرین دستورالعمل بین المللی؛ ویزیت و پیشگیری بیماران مبتلا به دیابت، چاقی در کودکان و همچنین پایش و ارزیابی وضعیت سلامت کودکان حاصل از درمان ناباروری را خدمات ارائه میکند.
متخصص تغذیه و رژیم درمانی هم داریم که متخصص تغذیه با تنظیم برنامههای رژیم غذایی و اصلاح الگوی تغذیهای به مراجعین خدمترسانی میکند که شامل ارائه برنامه غذایی برای کمک به پیشگیری و کنترل بیماری دیابت؛ ارائه برنامه غذایی برای کنترل وزن و دستیابی به وزن ایده آل؛ ارائه رژیم غذایی در بارداری (دیابت بارداری) و شیردهی؛ مشاوره و ارائه رژیم غذایی به کودکان و نوجوانان؛ مشاوره و ارائه رژیم غذایی در سایر بیماریها (فشار خون، چربی خون و کبد چرب) است.
یوگا هم داریم؛ متخصص فیزیولوژی ورزشی و یوگا که در این بخش برنامههای ورزشی اختصاصی تحت نظر مستقیم متخصصین فیزیولوژی ورزش و تیم پزشکی به گروههای مختلف ارائه میگردد که شامل خدماتِ ارائه تمرینات ورزشی مناسب در باشگاه تخصصی درمانی برای افراد مستعد و یا مبتلا به دیابت، اضافه وزن و چاقی- خستگی مزمن و ضعف عضلانی، مبتلا به پوکی استخوان، آرتروز، درد مفاصل، دیسک کمر و آرتریت روماتوئید؛ ارائه تمرینات ورزشی مناسب به افراد مبتلا یا در معرض خطر کبد چرب، سندرم تخمدان پلی کیستیک و سندرم متابولیک؛ ارائه تمرینات ورزشی مناسب به کودکان و نوجوانان نیازمند به حرکات اصلاحی؛ ارائه تمرینات ورزشی مناسب به خانمهای در سنین باروری جهت آمادگی پیش از بارداری؛ برنامه ورزشی یوگا به منظور افزایش استقامت، قدرت، آرامش، انعطافپذیری و تندرستی است.
متخصص زخم و مراقبت از پا یکی دیگر از بخشهای کلینیک ما است که خدمات تخصصی درمان زخم بر اساس روشهای درمانی نوین از جمله درمان زخم پای دیابتی، زخم بستر، زخم سوختگی و جراحی، زخم عروقی (شریانی و وریدی)، زخمهای ناشی از تصادف و تروما و کلیه زخمهای حاد و مزمن؛ آموزشهای لازم جهت برنامه خود مراقبتی برای پیشگیری از زخم پای دیابتی و زخم بستر؛ بررسی وضعیت عروقی پا و انجام تستهای تخصصی جهت بررسی اعصاب پا هم ارائه میشود.
متخصص روانشناس هم داریم که در این بخش، روانشناس در پذیرش و آموزش راهبردهای کاربردی و علمی در پذیرفتن و کنار آمدن با بیماری دیابت و عوارض آن نقش ارزشمندی دارد و خدمات همچون کمک به فرآیند ارتباط بیمار و پزشک، پذیرش بیماری و پیروی از دستورات پزشکی، تغذیهای و ورزشی در بیماران دیابتی و سایر بیماریهای جسمی مزمن؛ روان درمانی چاقی و لاغری؛ توسعهی شبکه حمایتی قوی و داشتن ارتباط خوب با خانواده و دوستان؛ درمان و کاهش فشار روانی ناشی از بیماری مزمن جسمی، کنترل خشم، احساس گناه، افسردگی، استرس و… از دیگر فعالیتهای کلینیک دیابت رویان است.
فوق تخصص چشم پزشکی و بیناییسنجی خوبی هم داریم که در پیشگیری و کنترل عوارض چشمی دیابت نقش بارزی دارند و معاینه تخصصی و کامل چشم افراد دیابتی، بررسی تخصصی شبکیه توسط فوق تخصص شبکیه و غربالگری رتینوپاتی و ماکولوپاتی دیابتی، بررسی تخصصی قرنیه توسط فوق تخصص قرنیه و شناسایی بیماریهای قرنیه مانند قوز قرنیه، التهاب قرنیه، کاتاراکت (آب مروارید) و… معاینه و بررسی سلامت بینایی در همه ردههای سنی (نوزادان، کودکان و بزرگسالان) ، تجویز و ساخت تخصصی عینک طبی و آفتابی، درمان انحراف چشم بدون نیاز به جراحی، درمان تنبلی چشم، تجویز تخصصی انواع لنزهای تماسی خدماتی هستند که ارائه میکنیم.
خانم دکتر لطفا بفرمائید مرکز دیابت رویان درخصوص پیشگیری و مقابله با دیابت درجوامع محلی و جهانی تا کنون چه اقداماتی انجام داده است و چه برنامههایی درمورد توسعه جوامع دیابتی و مقابله با عواقب اجتماعی و اقتصادی آن دارد؟
برنامههای آموزش همگانی و مردمی در راستای پیشگیری از بیماری دیابت در منطقه و کلاسهای آموزشی و خودمراقبتی دیابت در کلینیک، مراکز بهداشتی شهرداری، ارائه برنامه آموزشی برای اجرای برنامه شیوه زندگی سالم، سواد سلامت، خودمراقبتی و جلب مشارکت جامعه در جلسات فردی و گروهی، آموزش چهره به چهره به بیماران و خانوادهها جهت ارتقا دانش کنترل بیماری دیابت، برگزاری روز جهانی دیابت و ثبت نام پژوهشگاه رویان در برنامه بین المللی روز جهانی دیابت https://worlddiabetesday.org/activities/events/world-diabetes-day-34، ثبت نام کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان در سایت فدراسیون بین المللی دیابت (IDF) از فعالیتهای شاخص در این زمینه است.
آیا برنامههای آموزشی و پشتیبانی برای افراد دیابتی و خانوادههای آنها در مرکز شما وجود دارد؟
آموزش حضوری برای بیماران در خود کلینیک انجام میشود که این آموزشها در حوزه دیابت با جزئیات توسط پزشک و پرستار مجموعه به بیماران ارائه میشود. آموزش در فضای مجازی از اهداف دیگر این مرکز میباشد که آموزشهای علمی و استاندارد از طریق فضای مجازی برای قشری از مردم که امکان مراجعه حضوری برای آنها وجود ندارد ارائه میشود. همچنین یکی دیگر از فعالیتهای مجموعه، آموزش گروهی است که در مکانهای مختلف به مناسبتهای مختلف علمی، فرهنگی، مذهبی و… در فرهنگسراها، مساجد، بوستانها و… به آموزش مردمی در راستای برگزاری دورههای سبک زندگی سالم میپردازند. ما آموزشهای فردی و گروهی داریم که آموزش دهنده دیابت معمولاً پرستار و یا کارشناس آموزش دیده در زمینه بیماری دیابت است که همراه با پزشک و متخصصین دیابت به بیمار کمک میکند کنترل بهتری از بیماری خود داشته باشد. آموزش اختصاصی هم از دیگر فرایندها است که در این برنامه آموزش به صورت چهره به چهره و یا آموزش مجازی برای هر بیمار انجام میگیرد. فرد آموزش دهنده با اطلاع از سوابق فردی و بیماری و بر اساس نیاز بیمار مورد نظر، آموزش انفرادی و اختصاصی ارائه میدهد؛ دیگری، آموزش گروهی و جمعی است که در این نوع آموزش در قالب کلاسهای عمومی و در جلسات گروهی به صورت حضوری یا غیر حضوری ارائه خدمت میشود.
لطفاً بگویید چه روشهایی برای پیشگیری از عوارض جانبی دیابتی مانند زخم پای دیابتی، مشکلات چشمی و کلیوی و غیره در مرکز دیابت شما وجود دارد؟
باید بگویم که گام اصلی در پیشگیری از عوارض دیابت، کنترل جدی بیماری و غربالگری عوارض مهم و گاهاً خطرناک و دلخراش مانند زخم پای دیابتی، رتینوپاتی و عوارض چشمی است که میتواند منجر به نابینایی گردد. نارسایی کلیه و دیالیز یکی دیگر از عوارض مهم و ناتوان کننده دیابت است. جهت به تأخیر انداختن و پییشگیری از این عوارض در جلسات مشاوره توضیحات لازم به مراجعین داده میشود. آزمایشات و معاینات سالیانه جهت غربالگری توسط متخصصین انجام میشود و درصورت مشاهده بروز عوارض بیماران به مراکز تخصصی برای درمانهای تکمیلی ارجاع میشوند. به منظور پیشگیری از زخم پای دیابتی، معاینات عصبی- عروقی توسط پزشک انجام میشود. برای افراد در معرض خطر تستهای تکمیلی و سونوگرافی داپلر عروق پا انجام میشود و افراد مبتلا به مراکز بیمارستانی در صورت لزوم ارجاع میشوند. بیمار دیابتی به ویژه آقایان نیاز به مراجعه به متخصص ارولوژی و درمان ناتوانی جنسی مردان دارند که در این خصوص به متخصص مربوطه ارجاع داده میشوند. همچنین در زمینه مشکلات گوارشی که در بیماران دیابتی شایع است ارجاع به متخصصین گوارش انجام میشود.
می دانم که مصاحبه طولانی شد، اما خدمات شما بسیار گسترده و قابل تحسین است. لطفاً درخصوص کنترل قند خون از طریق انجام ورزشهای تخصصی، مرکز دیابت رویان چه اقداماتی انجام داده و همچنین چه امکاناتی را در این زمینه فراهم آورده است؟
سپاسگزارم. این تلاش جمعی همکاران و آینده نگری هیأت رئیسه، شورای علمی و تیم تخصصی پژوهشگاه بوده است. به منظور آموزش سبک زندگی صحیح و اصلاح زندگی کم تحرک، متخصصین فیزیولوژی ورزشی در باشگاه ورزشی مجموعه حضور دارند و آموزش تمرینات تخصصی و درمانی را عهده دار شده اند. همچنین تمرینات اختصاصی در باشگاه مجموعه به صورت انفرادی و تخصصی متناسب با شرایط هر شخص ارائه میشود.
چه اقداماتی برای افزایش آگاهی عمومی و تربیت متخصصان در حوزه دیابت انجام میدهید؟
در حوزه پژوهش، هدف توسعه فناوری سلولهای بنیادی در سلول درمانی دیابت و توسعه فناوری پیوند جزایر پانکراس در سلول درمانی دیابت است که پژوهشها با دو محوریت مدلسازی سلولی و پژوهشهای بالینی و جمعیتی در این مجموعه توسط اعضای هیأت علمی، پژوهشگران و دانشجویان درحال اجرا است. هدف از مطالعات حوزه سلولهای بنیادی دستیابی به سلولهای ترشح کننده انسولین است، به گونهای که بتوانیم به سلولهای ترشح کننده انسولین در مقیاس سلول درمانی دست پیدا کنیم.
مطالعات دیگری در زمینه دگرتمایزی سلولهای فیبروبلاست به سلولهای ترشح کننده انسولین در این مجموعه در حال انجام است. در مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه رویان آزمایشگاه خدمات مرکزی Zebra Fish و آزمایشگاه دستوری ژنتیک آبزیان وجود دارد که این خدمات به کشف داروهای طبیعی جدید کمک میکند و کمک در صنعت دارویی جدید به حساب میآید. در این مجموعه پژوهشهای بالینی و جمعیتی هم انجام میشود، طراحی مطالعات جمعیتی درمورد شیوع چاقی، دیابت، بیماریهای غدد و متابولیسم با هدف دست یافتن به راهکارهای پیشگیری و کنترل و درمان آنها.
به عنوان پرسش آخر، لطفاً درخصوص روزها و ساعات فعالیت بخشهای مختلف مرکز دیابت رویان توضیح بفرمائید.
کلینیک دیابت روزهای شنبه تا پنجشنبه فعالیت دارد؛ پزشک دیابت: شنبه تا چهارشنبه ساعت ۹ الی ۱۴؛ فوق تخصص قلب و عروق: یکشنبهها ساعت ۱۰ الی ۱۲؛ فوق تخصص غددو متابولیسم بزرگسالان: سه شنبهها ساعت ۸.۵ الی ۱۴؛ فوق تخصص غددو متابولیسم کودکان: شنبهها ساعت ۱۴ الی ۱۵؛ فوق تخصص قرنیه: یکشنبهها ساعت ۱۰ الی ۱۲؛ فوق تخصص شبکیه: پنجشنبهها ساعت ۸ الی ۱۰؛ متخصص زخم: دوشنبهها ساعت ۹ الی ۱۴؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی: شنبه تا پنجشنبه ساعت ۸.۵ الی ۱۴.۵؛ پزشک عمومی: معاینات عصبی- عروقی پا یکشنبهها ساعت ۸ الی ۱۲.
اگر نکتهای است که تمایل به توضیح دارید، بفرمایید.
پرسنل کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان افرادی دلسوز و متعهد در قبال مراجعین و بیماران میباشند و رضایت مراجعین، ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﺴﺘﻤﺮ از ﺑﯿﻤﺎران و اﻓﺮاد در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ دﯾﺎﺑﺖ و بهره مندی از زندگی سالم در اولویت کلینیک ماست. شما هم خسته نباشید.
دکتر اعظم کوهکن، فارغ التحصیل رشته ی پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی اراک هستم. پس از گذراندن طرح پزشکان در مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به عنوان مدیر پژوهشی در مرکز تحقیقات آسم و آلرژی دانشگاه علوم پزشکی تهران به مدت سه سال فعالیت داشتم. در سال ۱۳۸۳ عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان شدم و از آن زمان تا سال ۱۳۹۷ با سمت مدیر ادارهی امور پژوهشی مشغول فعالیت شدم. در فاصله زمانی ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ مدرک دکتری تخصصی خود را در رشته ی علوم بالینی و دیابت از دانشگاه علوم پزشکی ایران اخذ کردم و از سال ۱۳۹۷ تاکنون، با سمت مدیر کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان به امر درمان بیماران دیابتی و تحقیقات دیابت و متابولیسم و امور اجرایی کلینیک پرداخته ام.
درباره فعالیتهای مرکز دیابت رویان و خدمات تخصصی که در این مرکز ارائه میشود توضیح دهید؟ چه سالی شروع به فعالیت و ارائه خدمات تخصصی کردید ؟
دیابت و چاقی از جمله بیماریهای متابولیک محسوب میشود و امروزه این بیماری مشکلات عظیمی را چه از جوانب مختلف سلامت فردی، اجتماعی و نیز از نگاه نظام سلامت متوجه کشور کرده است. بنابراین، تحقیق و توسعه زیرساختها برای ابداع روشهای درمانی جدید و مؤثر در بحث دیابت و سلامت متابولیک، از اولویتهای مجموعه سلامت در عرصهی جهانی و ملی است. تأسیس مرکز پژوهشی- درمانی دیابت، چاقی و متابولیسم گامی در راستای این هدف بزرگ استوار گردیده است.
پژوهشگاه رویان از زمان شروع درمان ناباروری با معضل دیابت و چاقی به عنوان یکی از مشکلات در برخی از زوجین نابارور مواجه بوده و به کنترل دیابت در بیماران تحت درمان ناباروری پرداخته است و در این راستا کلینیک غدد و متابولیسم رویان از سال ۱۳۸۸ با حضور سرکار خانم دکتر رویا حسینی فوق تخصص غدد و متابولیسم آغاز به کار کرد. با گسترش فعالیتهای بالینی و علوم پایه در شاخه دیابت و سلولهای بنیادی، نیاز به شکل گیری کلینیک تخصصی دیابت و چاقی احساس شد وکلینیک تخصصی دیابت و چاقی رویان از بهمن ۱۳۹۴ زیر نظر پژوهشگاه رویان در منطقه بنی هاشم فعالیت درمانی با حضور متخصصین را آغاز کرد. سپس در سال ۱۳۹۸ با پیشنهاد یکی از خیرین به ساختمان گلزار (موقوفه رمضانی) مستقر در منطقه اقدسیه منتقل گردید که محل فعلی این مرکز است.
هدف بخش درمانی این مرکز، دسترسی بهتر مردم کشور به جدیدترین دستاوردهای علمی در زمینه دیابت و چاقی و سایر بیماریهای مرتبط با غدد درونریز است. کلینیک فوق تخصصی غدد درون ریز و تغذیه پژوهشگاه رویان بیش از یک دهه به بیماران مبتلا به انواع دیابت، چاقی و سایر اختلالات غدد و متابولیسم در ساختمان اصلی پژوهشگاه رویان خدمترسانی میکرد و پس از تأسیس مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه، این کلینیک در تعامل با سایر بخشهای مرکز توانست خدمترسانی به بیماران (عمدتاً مبتلا به دیابت و چاقی) را ارتقا دهد.
بخش درمان این مرکز شامل واحدهای مختلف درمانی است که تمام نیازهای درمانی بیماران دیابتی را در یک مکان پوشش میدهد. از سوی دیگر، حضور بخش درمان در کنار بخش تحقیقات به پژوهشهای پایه سوگیری بالینی میدهد که خود نویدبخش تقویت فضای بین رشتهای است. بخش درمان با هدف پیشگیری و کنترل بیماری دیابت و عوارض آن بر اساس آخرین روشهای درمانی استاندارد راه اندازی شده است. در هر یک از بخشهای درمانی علاوه بر معاینه و ویزیت بیمار، آموزشهای لازم به بیمار توسط متخصص مربوطه با هدف آگاهی بخشی و رسالت درمان بهتر و پیشگیری از ایجاد عوارض دراز مدت بیماری ارائه میشود.
در مورد دورهها و رویدادهای آموزشی که تاکنون برگزار کردهاید و یا خواهید کرد توضیحاتی دهید؟
فعالیتهای آموزشی این مرکز در دو سطح آموزش تخصصی و آموزش به بیماران و عموم جامعه انجام میشود. در قسمت دانشجویی، متخصصین و اعضای هیأت علمی این مجموعه به تربیت دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری میپردازد و هدف اصلی تربیت متخصصین حوزه دیابت و متابولیسم است. پروژههای پژوهشی تخصصی دیابت نیز با هدف شناسایی بهتر بیماری، عوارض و راهکارهای پیشگیری و درمان طراحی میشود.
از دیگر آموزشهای مرکز دیابت میتوان به آموزشهای مردمی اشاره کرد که بنا به مناسبتهای مختلف فرهنگی، مذهبی، علمی، روز جهانی دیابت و… در مکانهای مختلفی مانند مساجد، بوستانها و… برای عموم مردم و آگاهیرسانی انجام میشود.
همچنین همهساله روز ۱۴ نوامبر مصادف با ۲۳ آبان ماه سالروز تولد دکتر بانتینگ (کاشف انسولین) در سراسر دنیا به عنوان روز جهانی دیابت گرامی داشته میشود؛ کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان نیز همگام با این حرکت جهانی، روز جهانی دیابت را فرصتی برای افزایش آگاهیرسانی به عموم جامعه در مورد بیماری دیابت و خطرات ناشی از آن به عنوان یک موضوع بهداشت عمومی جهانی میداند و در این راستا برنامههای گسترده آموزشی به اشکال مختلف حضوری و مجازی به صورت جمعی و فردی در محل کلینیک و یا مراکز آموزشی عمومی با همکاری سازمانهای دولتی و خصوصی از جمله شهرداری، دانشگاهها برای پیشگیری، تشخیص و مدیریت بهتر این بیماری برگزار میکند.
خانم دکتر، لطفاً بفرمایید مرکز دیابت رویان از چه بخشهایی تشکیل شده و چه تعداد متخصص و فوق تخصص در هر بخش در حال فعالیت هستند و چه اقداماتی درخصوص ارائه بهترین مراقبتهای ممکن از بیماران دیابتی انجام میدهید؟
باتوجه به ماهیت بیماری دیابت که یک بیماری متابولیک مزمن میباشد و کلیه اعضا و جوارح فرد دیابتی از جمله قلب و عروق، چشم، کلیه ها، اعصاب و… را درگیر میکند لذا نیاز به غربالگری بیماران مطابق دستورالعملهای بین المللی روز دنیا است. جهت غربالگری عوارض بیماران دیابتی از متخصصین مختلف حوزه پزشکی در امر معاینات و درمان بیماران دیابتی دعوت به عمل آمده است و از آنجا که دیابت بیماری است که با سبک زندگی فرد ارتباط تنگاتنگی دارد لذا تغییر در سبک زندگی فرد اعم از جسمی و روحی- روانی میتواند نقش مؤثری در روند کنترل بیماری دیابت بیماران داشته باشد. بنابراین در این مرکز متخصصین مختلف مرتبط با تغییر شیوه زندگی فرد به امر درمان بیماران میپردازند. این مرکز شامل واحدهای مختلف درمانی است که عمده نیازهای درمانی بیماران دیابتی را در یک محل پوشش میدهد. از جمله بخش فوق تخصص غدد و متابولیسم که در این بخش، اختلالات عملکرد غدد مترشحه داخلی و هورمونهای آن شناسایی و درمان میگردد و شامل: ارائه مشاوره فوق تخصصی در زمینه بیماریهای غدد درون ریز و متابولیک، بررسی اختلال عملکرد غدد هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید، لوزالمعده (پانکراس)، غدد فوق کلیه (آدرنال)، غدد جنسی (یائسگی زودرس و تخمدان پلی کیستیک) و اختلالات مربوط به کلسیم، ویتامین دی و پوکی استخوان، ارائه درمانهای تخصصی اختلالات غدد مترشحه بر اساس آخرین دستورالعمل بین المللی، ویزیت و پیشگیری بیماران مبتلا به دیابت، چاقی است.
بخش دیگر، متخصص دیابت است که پزشک دیابت در زمینه پیشگیری، مدیریت و کنترل دیابت و افزایش توانمندیهای بیماران دیابتی مشاوره و خدمات تخصصی ارائه میدهد: مشاوره تخصصی و آموزش خود مراقبتی به مراجعین؛ کنترل بیماری دیابت بر اساس آخرین دستورالعملهای بین المللی؛ شناسایی عوارض کوتاه مدت و دراز مدت بیماری دیابت؛ ارجاع به متخصصین جهت مشاوره و درمان؛ پیگیری منظم و ارزیابیهای دورهای بیماری دیابت؛ شناسایی مبتلایان به پیش دیابت (اضافه وزن و چاقی) و ارائه مشاوره در راستای تغییر شیوه زندگی.
بخش فوق تخصص غدد و متابولیسم کودکان داریم که با تمرکز بر مشکلات مرتبط با رشد، توسعه، و عملکرد غدد در کودکان خدمترسانی میکند و به مدیریت بیماریهای تخصص غدد و متابولیسم کودکان میپردازد خدمات تخصصی همچون ارائه مشاوره فوق تخصصی در زمینه بیماریهای غدد درون ریز و متابولیک؛ بررسی اختلال عملکرد غدد هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید، لوزالمعده (پانکراس)، غدد فوق کلیه (آدرنال)، غدد جنسی (بلوغ زودرس) و اختلالات مربوط به کلسیم، ویتامین دی و استخوان؛ ارائه درمانهای تخصصی اختلالات غدد مترشحه بر اساس آخرین دستورالعمل بین المللی؛ ویزیت و پیشگیری بیماران مبتلا به دیابت، چاقی در کودکان و همچنین پایش و ارزیابی وضعیت سلامت کودکان حاصل از درمان ناباروری را خدمات ارائه میکند.
متخصص تغذیه و رژیم درمانی هم داریم که متخصص تغذیه با تنظیم برنامههای رژیم غذایی و اصلاح الگوی تغذیهای به مراجعین خدمترسانی میکند که شامل ارائه برنامه غذایی برای کمک به پیشگیری و کنترل بیماری دیابت؛ ارائه برنامه غذایی برای کنترل وزن و دستیابی به وزن ایده آل؛ ارائه رژیم غذایی در بارداری (دیابت بارداری) و شیردهی؛ مشاوره و ارائه رژیم غذایی به کودکان و نوجوانان؛ مشاوره و ارائه رژیم غذایی در سایر بیماریها (فشار خون، چربی خون و کبد چرب) است.
یوگا هم داریم؛ متخصص فیزیولوژی ورزشی و یوگا که در این بخش برنامههای ورزشی اختصاصی تحت نظر مستقیم متخصصین فیزیولوژی ورزش و تیم پزشکی به گروههای مختلف ارائه میگردد که شامل خدماتِ ارائه تمرینات ورزشی مناسب در باشگاه تخصصی درمانی برای افراد مستعد و یا مبتلا به دیابت، اضافه وزن و چاقی- خستگی مزمن و ضعف عضلانی، مبتلا به پوکی استخوان، آرتروز، درد مفاصل، دیسک کمر و آرتریت روماتوئید؛ ارائه تمرینات ورزشی مناسب به افراد مبتلا یا در معرض خطر کبد چرب، سندرم تخمدان پلی کیستیک و سندرم متابولیک؛ ارائه تمرینات ورزشی مناسب به کودکان و نوجوانان نیازمند به حرکات اصلاحی؛ ارائه تمرینات ورزشی مناسب به خانمهای در سنین باروری جهت آمادگی پیش از بارداری؛ برنامه ورزشی یوگا به منظور افزایش استقامت، قدرت، آرامش، انعطافپذیری و تندرستی است.
متخصص زخم و مراقبت از پا یکی دیگر از بخشهای کلینیک ما است که خدمات تخصصی درمان زخم بر اساس روشهای درمانی نوین از جمله درمان زخم پای دیابتی، زخم بستر، زخم سوختگی و جراحی، زخم عروقی (شریانی و وریدی)، زخمهای ناشی از تصادف و تروما و کلیه زخمهای حاد و مزمن؛ آموزشهای لازم جهت برنامه خود مراقبتی برای پیشگیری از زخم پای دیابتی و زخم بستر؛ بررسی وضعیت عروقی پا و انجام تستهای تخصصی جهت بررسی اعصاب پا هم ارائه میشود.
متخصص روانشناس هم داریم که در این بخش، روانشناس در پذیرش و آموزش راهبردهای کاربردی و علمی در پذیرفتن و کنار آمدن با بیماری دیابت و عوارض آن نقش ارزشمندی دارد و خدمات همچون کمک به فرآیند ارتباط بیمار و پزشک، پذیرش بیماری و پیروی از دستورات پزشکی، تغذیهای و ورزشی در بیماران دیابتی و سایر بیماریهای جسمی مزمن؛ روان درمانی چاقی و لاغری؛ توسعهی شبکه حمایتی قوی و داشتن ارتباط خوب با خانواده و دوستان؛ درمان و کاهش فشار روانی ناشی از بیماری مزمن جسمی، کنترل خشم، احساس گناه، افسردگی، استرس و… از دیگر فعالیتهای کلینیک دیابت رویان است.
فوق تخصص چشم پزشکی و بیناییسنجی خوبی هم داریم که در پیشگیری و کنترل عوارض چشمی دیابت نقش بارزی دارند و معاینه تخصصی و کامل چشم افراد دیابتی، بررسی تخصصی شبکیه توسط فوق تخصص شبکیه و غربالگری رتینوپاتی و ماکولوپاتی دیابتی، بررسی تخصصی قرنیه توسط فوق تخصص قرنیه و شناسایی بیماریهای قرنیه مانند قوز قرنیه، التهاب قرنیه، کاتاراکت (آب مروارید) و… معاینه و بررسی سلامت بینایی در همه ردههای سنی (نوزادان، کودکان و بزرگسالان) ، تجویز و ساخت تخصصی عینک طبی و آفتابی، درمان انحراف چشم بدون نیاز به جراحی، درمان تنبلی چشم، تجویز تخصصی انواع لنزهای تماسی خدماتی هستند که ارائه میکنیم.
خانم دکتر لطفا بفرمائید مرکز دیابت رویان درخصوص پیشگیری و مقابله با دیابت درجوامع محلی و جهانی تا کنون چه اقداماتی انجام داده است و چه برنامههایی درمورد توسعه جوامع دیابتی و مقابله با عواقب اجتماعی و اقتصادی آن دارد؟
برنامههای آموزش همگانی و مردمی در راستای پیشگیری از بیماری دیابت در منطقه و کلاسهای آموزشی و خودمراقبتی دیابت در کلینیک، مراکز بهداشتی شهرداری، ارائه برنامه آموزشی برای اجرای برنامه شیوه زندگی سالم، سواد سلامت، خودمراقبتی و جلب مشارکت جامعه در جلسات فردی و گروهی، آموزش چهره به چهره به بیماران و خانوادهها جهت ارتقا دانش کنترل بیماری دیابت، برگزاری روز جهانی دیابت و ثبت نام پژوهشگاه رویان در برنامه بین المللی روز جهانی دیابت https://worlddiabetesday.org/activities/events/world-diabetes-day-34، ثبت نام کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان در سایت فدراسیون بین المللی دیابت (IDF) از فعالیتهای شاخص در این زمینه است.
آیا برنامههای آموزشی و پشتیبانی برای افراد دیابتی و خانوادههای آنها در مرکز شما وجود دارد؟
آموزش حضوری برای بیماران در خود کلینیک انجام میشود که این آموزشها در حوزه دیابت با جزئیات توسط پزشک و پرستار مجموعه به بیماران ارائه میشود. آموزش در فضای مجازی از اهداف دیگر این مرکز میباشد که آموزشهای علمی و استاندارد از طریق فضای مجازی برای قشری از مردم که امکان مراجعه حضوری برای آنها وجود ندارد ارائه میشود. همچنین یکی دیگر از فعالیتهای مجموعه، آموزش گروهی است که در مکانهای مختلف به مناسبتهای مختلف علمی، فرهنگی، مذهبی و… در فرهنگسراها، مساجد، بوستانها و… به آموزش مردمی در راستای برگزاری دورههای سبک زندگی سالم میپردازند. ما آموزشهای فردی و گروهی داریم که آموزش دهنده دیابت معمولاً پرستار و یا کارشناس آموزش دیده در زمینه بیماری دیابت است که همراه با پزشک و متخصصین دیابت به بیمار کمک میکند کنترل بهتری از بیماری خود داشته باشد. آموزش اختصاصی هم از دیگر فرایندها است که در این برنامه آموزش به صورت چهره به چهره و یا آموزش مجازی برای هر بیمار انجام میگیرد. فرد آموزش دهنده با اطلاع از سوابق فردی و بیماری و بر اساس نیاز بیمار مورد نظر، آموزش انفرادی و اختصاصی ارائه میدهد؛ دیگری، آموزش گروهی و جمعی است که در این نوع آموزش در قالب کلاسهای عمومی و در جلسات گروهی به صورت حضوری یا غیر حضوری ارائه خدمت میشود.
لطفاً بگویید چه روشهایی برای پیشگیری از عوارض جانبی دیابتی مانند زخم پای دیابتی، مشکلات چشمی و کلیوی و غیره در مرکز دیابت شما وجود دارد؟
باید بگویم که گام اصلی در پیشگیری از عوارض دیابت، کنترل جدی بیماری و غربالگری عوارض مهم و گاهاً خطرناک و دلخراش مانند زخم پای دیابتی، رتینوپاتی و عوارض چشمی است که میتواند منجر به نابینایی گردد. نارسایی کلیه و دیالیز یکی دیگر از عوارض مهم و ناتوان کننده دیابت است. جهت به تأخیر انداختن و پییشگیری از این عوارض در جلسات مشاوره توضیحات لازم به مراجعین داده میشود. آزمایشات و معاینات سالیانه جهت غربالگری توسط متخصصین انجام میشود و درصورت مشاهده بروز عوارض بیماران به مراکز تخصصی برای درمانهای تکمیلی ارجاع میشوند. به منظور پیشگیری از زخم پای دیابتی، معاینات عصبی- عروقی توسط پزشک انجام میشود. برای افراد در معرض خطر تستهای تکمیلی و سونوگرافی داپلر عروق پا انجام میشود و افراد مبتلا به مراکز بیمارستانی در صورت لزوم ارجاع میشوند. بیمار دیابتی به ویژه آقایان نیاز به مراجعه به متخصص ارولوژی و درمان ناتوانی جنسی مردان دارند که در این خصوص به متخصص مربوطه ارجاع داده میشوند. همچنین در زمینه مشکلات گوارشی که در بیماران دیابتی شایع است ارجاع به متخصصین گوارش انجام میشود.
می دانم که مصاحبه طولانی شد، اما خدمات شما بسیار گسترده و قابل تحسین است. لطفاً درخصوص کنترل قند خون از طریق انجام ورزشهای تخصصی، مرکز دیابت رویان چه اقداماتی انجام داده و همچنین چه امکاناتی را در این زمینه فراهم آورده است؟
سپاسگزارم. این تلاش جمعی همکاران و آینده نگری هیأت رئیسه، شورای علمی و تیم تخصصی پژوهشگاه بوده است. به منظور آموزش سبک زندگی صحیح و اصلاح زندگی کم تحرک، متخصصین فیزیولوژی ورزشی در باشگاه ورزشی مجموعه حضور دارند و آموزش تمرینات تخصصی و درمانی را عهده دار شده اند. همچنین تمرینات اختصاصی در باشگاه مجموعه به صورت انفرادی و تخصصی متناسب با شرایط هر شخص ارائه میشود.
چه اقداماتی برای افزایش آگاهی عمومی و تربیت متخصصان در حوزه دیابت انجام میدهید؟
در حوزه پژوهش، هدف توسعه فناوری سلولهای بنیادی در سلول درمانی دیابت و توسعه فناوری پیوند جزایر پانکراس در سلول درمانی دیابت است که پژوهشها با دو محوریت مدلسازی سلولی و پژوهشهای بالینی و جمعیتی در این مجموعه توسط اعضای هیأت علمی، پژوهشگران و دانشجویان درحال اجرا است. هدف از مطالعات حوزه سلولهای بنیادی دستیابی به سلولهای ترشح کننده انسولین است، به گونهای که بتوانیم به سلولهای ترشح کننده انسولین در مقیاس سلول درمانی دست پیدا کنیم.
مطالعات دیگری در زمینه دگرتمایزی سلولهای فیبروبلاست به سلولهای ترشح کننده انسولین در این مجموعه در حال انجام است. در مرکز دیابت، چاقی و متابولیسم پژوهشگاه رویان آزمایشگاه خدمات مرکزی Zebra Fish و آزمایشگاه دستوری ژنتیک آبزیان وجود دارد که این خدمات به کشف داروهای طبیعی جدید کمک میکند و کمک در صنعت دارویی جدید به حساب میآید. در این مجموعه پژوهشهای بالینی و جمعیتی هم انجام میشود، طراحی مطالعات جمعیتی درمورد شیوع چاقی، دیابت، بیماریهای غدد و متابولیسم با هدف دست یافتن به راهکارهای پیشگیری و کنترل و درمان آنها.
به عنوان پرسش آخر، لطفاً درخصوص روزها و ساعات فعالیت بخشهای مختلف مرکز دیابت رویان توضیح بفرمائید.
کلینیک دیابت روزهای شنبه تا پنجشنبه فعالیت دارد؛ پزشک دیابت: شنبه تا چهارشنبه ساعت ۹ الی ۱۴؛ فوق تخصص قلب و عروق: یکشنبهها ساعت ۱۰ الی ۱۲؛ فوق تخصص غددو متابولیسم بزرگسالان: سه شنبهها ساعت ۸.۵ الی ۱۴؛ فوق تخصص غددو متابولیسم کودکان: شنبهها ساعت ۱۴ الی ۱۵؛ فوق تخصص قرنیه: یکشنبهها ساعت ۱۰ الی ۱۲؛ فوق تخصص شبکیه: پنجشنبهها ساعت ۸ الی ۱۰؛ متخصص زخم: دوشنبهها ساعت ۹ الی ۱۴؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی: شنبه تا پنجشنبه ساعت ۸.۵ الی ۱۴.۵؛ پزشک عمومی: معاینات عصبی- عروقی پا یکشنبهها ساعت ۸ الی ۱۲.
اگر نکتهای است که تمایل به توضیح دارید، بفرمایید.
پرسنل کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان افرادی دلسوز و متعهد در قبال مراجعین و بیماران میباشند و رضایت مراجعین، ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﺴﺘﻤﺮ از ﺑﯿﻤﺎران و اﻓﺮاد در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ دﯾﺎﺑﺖ و بهره مندی از زندگی سالم در اولویت کلینیک ماست. شما هم خسته نباشید.
تاریخ انتشار: ۱۴۰۳/۰۴/۲۴